Beynin Adaleti

Acaba bize bahşedilmiş belli bir program ile çalışan bir adalet denge yapısı mı var yoksa etkileşimler sonucu toplumdan kazanılan nesnel ve öznel gerçeklikler devamında işleyen bir makanizma mı?

Beyin (özellikle de insan beyni) dengeyi sever. Denge derken sadece fizyolojik homeostasisi demek istemiyoruz. Aynı zamanda duygusal, sosyal ve psikolojik dengeyi de vurguluyoruz. Daha doğrusu insan beyni dengesizliği sevmez hatta nefret eder ve Nature Dergisi'ndeki yazıya göre sonucu ne olursa olsun reddeder.

Davranışsal ve antropolojik kanıtlar göstermiştir ki; insanlar sosyal eşitsizlik ve kaynakların haksız dağıtımından hoşlanmazlar ve rahatsız olurlar. Ancak bu kanıtlar artık sadece sosyal verilere dayanmamakta. Çünkü Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü ve İrlanda Dublin Trinity Koleji'ndeki araştırmalar beynin ödül merkezlerinde eşitsizliğe karşı hassasiyet tespit etmişlerdir.

Yazarlar, çalışmaya gönüllü katılan katılımcılara basit transfer para senaryoları sunarak bu esnada beyinlerinin fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (FMRI) ile görüntüleri incelemişlerdir. Kısaca iki senaryo vardır: Katılımcıların yarısına başlangıçta para verilmez. Diğerlerine ise 50 $ ödül verilir. Sonra birbirlerine para vermeleri istenir ve bu esnada beyin taramaları yapılır.

Çalışmada ilginç bulgu olarak ventromedial prefrontal korteks (VMPFC) ve ventral striatum’da bulunan beynin “ödül merkezleri” farklı para transfer teklifleri için, katılımcıya başlangıçta para verilmesi veya verilmemesine göre farklı yanıtlar vermiştir.

Doğal olarak, hiç para ile deneye başlayan insanların beyinleri para kazanıyorken; güçlü bir ödül odaklı tepkiler başkasına verilirken ise hiçbir tepki vermiyor. Ancak, para ile deneye başlayan insanların beyinleri kendilerinin para kazanmasından çok başkalarının para kazanmasına daha güçlü bir tepki verdi. 

Alıntı: Turan Dursun Sitesi

Bu somut verilere dayanan bir deneydi. Peki, ya daha çok soyut kalan olaylarda beynin adalet anlayışı bu kadar dengeli olabilecek mi? İnsanların yetiştiği aile ve ortam gereği benliğini oluşturan her türlü etmen sonucu, olaylar ve olgular karşısında davranışlar ve tutumlar farklı olacaktır. Peki burada doğruyu ne saptayacak. Ne yazık ki, doğruğu hayatımızda çarpık düzenimiz belirliyor ve biz ona uyuyoruz.